Enflasyon Türleri Nelerdir? Yüksek Enflasyonun Neden Olduğu Sıkıntılar

enflasyon çeşitleri ve enflasyonun neden olduğu problemler

Ekonom ile uzaktan yakından hemen hemen her birey ilgili. Çünkü para kazanmak, hayatımızı idame ettirebilmek için gerekli. Bu nedenle de kimimiz ekonomi programları izliyor, kimimiz profesyonel ekonomi takipçisi, kimimizde zaman zaman dolar, euro, altın fiyatlarına bakıyor. Bir şekilde ekonomi ile hepimiz ilgileniyoruz. Ekonominin en önemli kavramları arasında yer alan enflasyon konusunu bu bölümde ele alacağız. 2022 yılında aşırı yükselen küresel enflasyon ve Türkiye’de yurt dışına göre daha fazla artan enflasyonun sebepleri sonuçları ve enflasyon türleri hakkında detaylı bir içerik hazırladık.

Enflasyon Nedir?

Enflasyon kavramı, ekonomik çerçevede en çok duyduğumuz kavramlardan bir tanesidir. Aynı zamanda enflasyon kavramı, ekonominin temel kavramlarından biri olup, ekonomik işleyişinin yönünü değiştiren veya etkileyen ekonomik araçlardan bir tanesidir.

Enflasyon kavramı incelenirken, ülke içerisindeki mal ve hizmet indikatörleri oldukça önemlidir. Bunun sebebi enflasyonun, ülke içerisindeki mal ve hizmetin fiyat düzeyinde meydana gelen değişim sonucunda, mal ve hizmetin alınabilmesi veya satılabilmesini etkilemesidir. Alım gücü dediğimiz ekonomik eğiliminin baş faktörlerinden biri olan enflasyon, alım gücünde yarattığı fark sebebiyle mal ve hizmet fiyatlarının değişmesine sebep olmaktadır.

Ancak enflasyonun fiyatlar ve alım gücünde yarattığı etkinin yanlış anlaşılmaması gerekmektedir. Burada belirtmek istediğimiz konu, mal veya hizmetin kategorilerine göre fiyatını arttırması veya azalması değil, mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyini etkilemesidir. Bu yönüyle enflasyon makro bir kavram olarak değerlendirilebilmektedir.

Bir örnekle, enflasyonun genel fiyat düzeyi üzerindeki etkisini net bir şekilde açıklayalım;

Diyelim ki ocak ayı ve şubat ayı arasında %12’lik bir enflasyon artışı izlendi. Aynı zamanda sizde ocak ayında marketten süt, yumurta ve et aldınız. Alışveriş tutarınızın da 100 lira tuttuğunu varsayalım. ÜFE, TÜFE gibi indikatörleri hesaba katmadan şubat ayında aynı alışverişi yapmanız dahilinde 112 liralık bir fiyat farkı alışveriş tutarına yansıyacaktır.

Örnekten yola çıkarak, enflasyon artışının ekonomi için olumsuz bir etken olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunun sebebi ülkede enflasyonun, alım gücü paritesiyle eş orantılı olarak artmaması sonucunda oluşan bir göstergedir. Enflasyon kaynaklı fiyatlar genel düzeyinin artması ve alım gücünün aynı orantıda yükselememesi, örnek verdiğimiz süt, yumurta ve et miktarının alım oranını düşürmektedir. Bu sebeple hem alım yapan kişi hem de satış yapan kişi bu durumdan olumsuz etkilenecektir.

Enflasyon Türleri Nelerdir?

Enflasyon kavramı yapısı itibariyle birçok farklı dalda değerlendirilmektedir. Bu kavramları etken biçimleri esas alınarak açıklayacak olursak;

Ilımlı Enflasyon: Fiyat düzeyi değişiminin en az düzeyde olduğu enflasyon türüdür. Bu enflasyon türünde devlet herhangi bir para politikası uygulamaya ihtiyaç duymaz. Aynı zaman ülke merkez bankaları tarafından herhangi bir enflasyon beklentisi oluşmaz.

Yüksek Enflasyon: Genel yapısı itibariyle ekonomik işleyişin yapısının bozulduğu durumlarda ortaya çıkan bir enflasyon türüdür. Genel fiyat düzeyi her ay artış göstermekte olup, arz ve talep dengesini bozar. Yüksek enflasyonun uzun dönemli yaşanması ülke ekonomisine kalıcı hasarlar bırakabilmektedir.

Hiper Enflasyon: Bu enflasyon genel olarak ülkelerin ekonomik kriz yaşadığı dönemlerde görülmektedir. Dış borçlanmanın fazla olması ve hemen hemen her işlemin döviz üzerinden yapılması hiper enflasyonu tetikleyebilir. Aynı zamanda hiper enflasyonun düzeltilmesi oldukça zor olmakta ve ülkeleri yeni bir para birimi kullanmaya teşvik etmektedir.

Enflasyonun Sebep Olduğu Problemler

Enflasyonun makro ekonomik bir kavram olması ve ekonominin diğer dallarıyla birebir entegre olması, enflasyonda yaşanan bir değişimin ülke ekonomisine bir etki yaratmasına sebep olmaktadır.

Olumsuz etkileri, sizlere maddeler halinde açıklayacak olursak;

l İstihdam oranını aşağı çeker ve işsizlik artar.

l Genel fiyat düzeyi artacağından, bireylerin alım gücü düşebilir.

l Dış borçlanma artabilir ve buna bağlı olarak döviz kurları yükselebilir.

l Ülkenin gayri safi yurtiçi geliri düşer ve ülke fakirleşir.

l Hane halklarının tasarrufunda azalma meydana gelir ve buna bağlı olarak yatırımlar düşer.

2022’de Enflasyon Neden Yükseliyor?

2022 yılı Rusya -Ukrayna savaşı ile birlikte başladı. Dolayısı ile petrol ve doğalgaz konusunda cidi endişeleri beraberinde getirdi. Avrupa’nın ve ABD’nin Rusya’ya yaptırımları enerji piyasasının yükselmesine neden oldu. Enerji fiyatları arttı dolayısıyla üretiminde enerji kullanılan her ürünün maliyetlerinde artış yaşanmaya başladı. Maliyetlere yansıyan artışlar tüketicilere de yansıdığından enflasyonda kaçınılmaz artışlar meydana geldi.

Türkiye’de enerji fiyatlarına ek olarak gıda ve bir çok üründe artışlar meydana geliyor. Öyle ki ev kiraları ve satılık ev fiyatlarında bile artışlar yıllık bazda %100’ü aşmış durumda. TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamları %70 civarında, ENAG ise %150 civarında enflasyon rakamları açıklıyor. Önümüzdeki günlerde enflasyonun düşmesi dileğiyle diyerek bitirelim. Başka bir makalede görüşmek üzere..